۱۳دلیل برای اینکه نمایشنامه بخوانیم
کتاب خواندن خوب است، اما نمایشنامه خواندن، هنر!
نمایشنامه‌ها انگار گفت‌وگوی بی‌پایانی میان ذهن و احساسات ما. اسکار وایلد می‌گوید: زندگی تئاتر بدی است، اما تئاتر می‌تواند زندگی خوبی باشد!
از تئاترهای یونان باستان تا نمایش‌های مدرن برادوی، نمایشنامه‌ها همیشه می‌برندمان به دنیاهای دیگر و تجربه‌های نشدنی در این زمان و مکان. هنوز وسوسه نشده‌اید و می‌پرسید چرا باید شیرجه بزنیم در اقیانوس نمایشنامه‌ها؟
۱۳ دلیل محکم آورده‌ام برایتان.
۱. مکالمات سطح بالا، بدون نیاز به مهمانی‌های کسل‌کننده
نمایشی از زندگی‌های متفاوت؟
طرف حساب خودت را بهتر می‌شناسی.
نمایشنامه‌ها می‌توانند ما را به دنیای کسانی ببرند که شاید هرگز شانس دیدارشان را نداریم. از شخصیت‌های تاریخی تا آدم‌های خیالی. هر نمایشنامه فرصتی‌ست برای درک بهتر زندگی، زندگی‌ها. افکار و احساسات دیگران را ببنیم و رنجش‌های هر دو طرف یک تعارض را دریابیم، بی‌آنکه مجبورمان کنند قاضی شویم و وکیل‌مدافع شویم و طرفِ یک طرف را بگیریم. این تجربه‌ی غنی یاری‌مان می‌کند تا درک و همدلی بیشتری نسبت به اطرافیانمان -طرفِ خودمان- پیدا کنیم.
۲. پرورش خلاقیت و تفکر انتقادی
اهل مطالعه هستید اما شکایت دارید که چشمه‌ی خلاقیت‌تان خشکیده؟ خواندن نمایشنامه‌ها آنقدر نیازمند تخیل و تصور است که نگویم برایتان. حالا دیگر مجبورید. بعضی رمان‌ها همه چیز را برای خواننده توضیح می‌دهند، در نمایشنامه‌ها اما تنها دیالوگ‌ها و توضیحاتی از صحنه‌ها می‌دهند و خواننده باید خود نمایش را تصور کند. احساس کارگردانی بدون دوربین و بازیگر. با خواندن نمایشنامه، شما نه تنها نویسنده، بلکه کارگردان، بازیگر و حتی منتقد تئاتر هم هستید. می‌توانید تصور کنید که چگونه هر صحنه زنده می‌شود.
با این فرآیند مگر می‌شود عضلات خلاقیت و تفکر انتقادی آدمی تقویت نشود؟ بعد می‌بینید که به تدریج تحلیل‌های عمیق‌تری از متون ادبی دارید.
کمبود وقت؟ مشکلی نیست!
برخلاف رمان‌های ۸۰۰ صفحه‌ای که اراده‌ی پولادین می‌خواهند، نمایشنامه‌ها جمع‌وجور و خواندنی‌اند. ساموئل بکت می‌گوید: «هیچ چیز کوتاه‌تر از انتظار کشیدن نیست… مگر اینکه نمایشنامه بکت باشد».
۳. یادگیری مهارت‌های ارتباطی
مهارت دیالوگ‌نویسی = مهارت چت کردن حرفه‌ای
نمایشنامه‌ها بهترین استاد برای یادگیری دیالوگ‌های هوشمندانه‌اند. اگر می‌خواهید در چت‌های واتس‌اپی مثل یک دراماتورژ رفتار کنید، شروع کنید به خواندن چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟ از ادوارد آلبی.
دیالوگ‌های نمایشنامه‌ها مثال‌های عالی از مهارت‌های ارتباطی هستند. خواندن و تحلیل دیالوگ‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا بهتر بفهمیم که چگونه می‌توانیم به شیوه‌های مؤثرتر و جذاب‌تر با دیگران ارتباط برقرار کنیم. بسا شود از خواندن یک رابطه‌ی ناکارآمد هم دستگیرمان شود که چه صورتی از رابطه اصلاً به جواب نمی‌رسد و کسی را خوشحال نمی‌کند.
۴. تجربه‌ی احساسات مختلف
نمایشنامه‌ها دست پُری دارند در انتقال احساسات عمیق و پیچیده. از شادی و خنده تا اندوه و ترس، یا معجونی از همه‌شان در هر لحظه. شود با نمایشنامه سوار ترن هوایی احساسات شویم.
این تجربه‌ها به ما کمک می‌کنند تا بهتر بفهمیم که احساسات، از پی چه فکرهایی زاده می‌شوند و چگونه می‌توانند بر رفتار و تصمیمات آدمیان اثر بگذارند. می‌شود همدلی را در سطح حرفه‌ای بیاموزیم.
با ورود به دنیای شخصیت‌هایی که ممکن است هیچ شباهتی به ما ندارند. داستایوفسکی می‌گوید: راز انسان بودن در توانایی همدلی است. خب، پس چرا این راز را کشف نکنیم؟
۵. یادگیری اخلاق و فلسفه بدون دردسر کلاس‌های دانشگاهی
نمایشنامه‌ها پر از مفاهیم فلسفی و اخلاقی‌اند، بدون اینکه مجبور باشید یک کلاس فلسفه‌ی خشک و بی‌روح را تحمل کنید. نیچه می‌گوید: زندگی بدون موسیقی اشتباه است. شاید اگر تئاتر را هم تجربه می‌کرد، می‌گفت: زندگی بدون نمایشنامه، تکرار مکررات است!
۶. آشنایی با تاریخ و فرهنگ
یک نمایشنامه می‌تواند شما را به یونان باستان، فرانسه‌ی قرن ۱۸، یا حتی آینده‌ای پادآرمان‌شهری ببرد. بدون نیاز به بلیت هواپیما!
خواندن نمایشنامه‌هایی از زمان‌ها و مکان‌های مختلف، کمک می‌کند تا بهتر بفهمیم که چگونه انسان‌ها در دوره‌ها و فرهنگ‌های مختلف زندگی کرده‌اند، چه ارزش‌هایی داشتند و با چه چالش‌هایی مواجه بوده‌اند. این آشنایی درک ما را از تاریخ و تنوع فرهنگی نوع بشر افزایش دهد و این جوری‌ست که ظرفیت‌مان در پذیرش تفاوت‌ها رشد می‌کند و با دید جامع‌تری به مسائل جهان معاصر بنگریم.
۷. تئاتر را همیشه در جیب خود داشته باشید
یک نمایشنامه را می‌توان همه‌جا خواند، حتی در صف بانک یا در مترو! فقط مراقب باشید که دیالوگ‌های شکسپیری را بلند نخوانید، ممکن است نگاه‌های عجیبی بگیرید.
۸. بهترین تمرین برای تحلیل اجتماعی
نمایشنامه‌ها اغلب آیینه‌ای از جامعه‌اند. از شکسپیر تا تنسی ویلیامز، هر نویسنده‌ای جامعه‌ی خودش را نقد کرده است. پس چرا شما تماشاچی این نقد هوشمندانه نباشید؟
۹. فرار از روزمرگی
نمایشنامه‌ها پر از لحظات غیرمنتظره و دیالوگ‌های آتشین‌اند. به قول ژان پل سارتر: ما محکوم به آزادی هستیم! پس چرا از این آزادی برای سفر در دنیای نمایشنامه‌ها استفاده نکنیم؟
۱۰. تقویت مهارت سخنوری و اعتمادبه‌نفس
اگر بتوانید با صدای بلند یک صحنه از نمایشنامهای مثل هملت را بخوانید، بدون شک در جلسات کاری هم با قدرت صحبت خواهید کرد.
۱۱. همیشه داستانی برای تعریف داریم
با خواندن نمایشنامه‌ها، شما همیشه یک داستان جذاب برای تعریف کردن در مهمانی‌ها دارید. دوستانتان را با نقل‌قول‌هایی از در انتظار گودو یا مرگ فروشنده تحت تأثیر قرار دهید!
۱۲. آشنایی با هنر نمایشی
نمایشنامه‌ها، اغلب داستان‌های جذاب و پرفراز و نشیب تعریف می‌کنند برایمان، اما نه فقط همین. ما را با هنر و صنعت نمایشی نیز آشنا می‌کنند. خواندن یک نمایشنامه به ما کمک می‌کند تا دریابیم چگونه یک نمایش بر روی صحنه می‌آید، چه عواملی در خلق یک اجرای موفق تأثیرگذار هستند. این آشنایی می‌تواند تقدیر ما را نسبت به تلاش‌ها و هنر هنرمندان نمایشی افزایش دهد.
۱۳. سرگرمی و لذت
و در نهایت، مهم‌ترین دلیل برای خواندن نمایشنامه، لذت و سرگرمی است. نمایشنامه‌ها می‌توانند داستان‌های جذاب و هیجان‌انگیزی را برایمان به ارمغان بیاورند و لحظات خوشی را برایمان فراهم کنند. از تراژدی‌های شکسپیر تا کمدی‌های معاصر، هر نمایشنامه می‌تواند به ما لذت ببخشد و حال‌مان را به دنیای دیگری بکشاند. سرگرمی باکیفیت، بدون نیاز به اینترنت. در روزگاری که همه چیز به اینترنت وابسته شده، نمایشنامه‌ها یک جایگزین فوق‌العاده برای سرگرمی‌اند. بدون نیاز به وای‌فای، بدون تبلیغات مزاحم!
چرا هنوز شروع نکرده‌اید؟
همه‌ی این دلایل کافی نیست؟ پس همین حالا یک نمایشنامه انتخاب کنید، پرده‌ی خیال را بالا بزنید و وارد دنیای دیالوگ‌های جادویی و شخصیت‌های زنده شوید. برتولت برشت می‌گوید: هنر، آینه‌ای است که به سمت جامعه گرفته شده است. پس بیایید در این آینه نگاه کنیم!
پیشنهاداتی برای آغاز:
۱. خواستگاری – آنتوان چخوف
یک کمدی کلاسیک درباره‌ی خواستگاری است اما بیشتر به دعوا شباهت دارد. زبان چخوف طنز تند و روانی دارد.
۲. خرس – آنتوان چخوف
زنی در حال عزاداری برای همسرش است، اما طلبکار شوهرش ناگهان می‌آید و بحثشان بالا می‌گیرد.
۳. اتاق انتظار – هارولد پینتر
نمایشنامهای کوتاه و مرموز. دو مرد در اتاق انتظار نشسته‌اند و نمی‌دانند چه اتفاقی در راه است.
۴. یک زن تنها – داریو فو و فرانکا رامه
مونولوگی جذاب درباره‌ی زنی که در خانه زندانی شده و از تنهایی و سرنوشت عجیبش برای مخاطب می‌گوید. پر از طنز اجتماعی و دیالوگ‌های بامزه.
۵. کچل آوازه‌خوان – اوژن یونسکو
نمایشی طنزآمیز و عجیب از تئاتر ابزورد که دیالوگ‌های بی‌معنی، پوچ و کنایاتش، به دنیایی متفاوت می‌بردتان.
۶. مهمان ناخوانده – فردریش دورنمات
مرد ناشناس وارد خانه‌ای می‌شود و فضای آرام آن را به‌شدت متحول می‌کند. پر از دیالوگ‌های قوی و لحظات تعلیق‌آمیز.
۷. شب بخیر، مادر – مارشا نورمن
نمایشنامه‌ی تک‌پرده‌ای قوی درباره‌ی رابطه‌ی یک مادر و دختر، به‌شدت احساسی و پرکشش.
۸. پسران آفتاب – نیل سایمون
درباره‌ی دو کمدین قدیمی که باید دوباره با هم کار کنند، درحالی‌که از یکدیگر متنفرند. چه کسی سبک دیالوگ‌های سریع و طنزآمیز نیل سایمون را دوست ندارد؟
۹. زندگی خصوصی – نوئل کوارد
کمدی سبک درباره‌ی زن و شوهری که بعد از طلاق، به‌طور تصادفی در سفر با هم روبه‌رو می‌شوند.
۱۰. هتل پلازا – نیل سایمون
سه داستان خنده‌دار که همه در یک اتاق هتل اتفاق می‌افتند، پر از لحظات طنز و موقعیت‌های کمدی به سبک خاص نیل سایمون.
ویژگی‌های این فهرست:
تمام این نمایشنامه‌ها ترجمه شده‌اند و در ایران موجود. ترکیبی از طنز، درام، مونولوگ و تئاتر ابزورد. هم نمایشنامه‌های کلاسیک و هم معاصر. هم برای خواندن جذاب‌اند و هم قابلیت اجرا دارند.